Η Ροδιακή - Τα μικρόσωμα αλογάκια της Ρόδου
Ρωμαλέα και ανθεκτικά τα οκτώ αλογάκια του Συλλόγου «Φαέθων» δίνουν ελπίδα για τη συνέχιση της φυλής
Δεν είναι πόνυ, είναι το αλογάκι της Ρόδου, που όμοιό του δεν υπάρχει πουθενά!
Χαμηλό στο ανάστημα, αλλά ρωμαλέο, κι ανθεκτικό, με έξυπνα μάτια, με χαίτη πυκνή και μακριά σε χρώμα παρόμοιο με το υπόλοιπο τρίχωμα. Απόγονος μιας πανάρχαιας φυλής, σώθηκε στο παρά τρίχα από τα βουνά του Αρχαγγέλου όπου διαβιούσε σε ημιάγρια κατάσταση γιατί ο άνθρωπος δεν το χρειαζόταν πια!
Σήμερα, οκτώ νέα αλογάκια, γέννες αυτών που κατέβασαν απ ΄το βουνό, οι τέσσερις εθελοντές που έξι μήνες τα παρακολουθούσαν, τα τάιζαν και έκαμψαν τις φοβίες τους, αποτελούν την ελπίδα της φυλής για τη συνέχεια.
Στην ισιοδρομία της Εθνικής Οδού Ρόδου-Λίνδου, στο ύψος του Αρχαγγέλου, δεξιά στο ρεύμα για Λίνδο, βλέπεις τη ξύλινη ταμπέλα «Σύλλογος Φαέθων». Στρίβεις, και σ΄ ένα χιλιόμετρο είσαι στις εγκαταστάσεις του Ομίλου. Τα βλέπεις να τινάζουν με χάρη τη χαίτη τους, να καλπάζουν περήφανα, να τραβούν τα βλέμματα στα μικρόσωμα μυώδη σώματά τους…
Ο Ιάκωβος Λεβέντης και οι άλλοι, έφαγαν μήνες στον Κουτσούτη και τον Στρογγυλό για να τα περισυλλέξουν, μα άξιζαν οι κόποι την άγρια χαρά.
Σύμφωνα με τα δικά σας στοιχεία πότε καταγράφηκε η πρώτη παρουσία των μικρόσωμων αλόγων της Ρόδου;
Κανείς δεν ξέρει πότε εντοπίστηκαν πρώτη φορά! Μπορεί να είναι και χιλιάδες χρόνια πριν! Στο Μουσείο της Ρόδου εκτίθεται τάφος βασιλιά της Ιαλυσού όπου περιελάμβανε και το άλογό του το οποίο σύμφωνα με τα οστά του θα πρέπει να ήταν μικρόσωμο. Άλλωστε και στον τάφο του Φιλίππου το άλογο ήταν μικρόσωμο. Το ελληνικό άλογο ήταν μικρόσωμο και αυτό είναι ξεκάθαρο από την αρχαιότητα. Καμιά σχέση με τα μεγαλόσωμα άλογα που ήρθαν αργότερα κυρίως λόγω της τουρκοκρατίας, των Βαλκανικών πολέμων και άλλων.
Πού ζούσαν, μόνο στον Αρχάγγελο ή σε ολόκληρο το νησί;
Τα μικρόσωμα άλογα διαβιούσαν σε όλο το νησί της Ρόδου, κι αυτό φαίνεται όταν ανατρέξουμε σε φωτογραφικά αρχεία όπου θα δεις μικρόσωμα άλογα που έσερναν άμαξες.
Υπάρχει δε γκραβούρα του 19ου αιώνα, στο Μουσείο της Ρόδου που απεικονίζει τον Αρχάγγελο ως ένα οικισμό πολύ μικρό και φαίνεται ένας αναβάτης πάνω σε άλογο. Το άλογο αυτό είναι μικρόσωμο.
Γιατί εξαφανίστηκαν, ποια εξήγηση δίνετε;
Γιατί οι άνθρωποι με το πέρασμα των χρόνων έπαψαν να χρησιμοποιούν τα αλογάκια της φυλής στις καθημερινές τους ασχολίες λόγω της επέκτασης του οδικού δικτύου και των μηχανοκίνητων οχημάτων. Υπήρχαν Αρχαγγελίτες οι οποίοι είχαν μεγάλο αριθμό μικρόσωμων αλόγων στα βουνά, πέριξ του οικισμού, στον Κουτσούτη και στον Στρογγυλό. Τα άλογα αυτά εγκαταλείφθηκαν στα βουνά ανάμεσα σε Αρχάγγελο, Αρχίπολη και Πλατάνια. Μετά την εγκατάλειψή τους ήταν κατά κάποιο τρόπο λογικό να κατεβαίνουν προς αναζήτηση τροφής και να κάνουν ζημιές. Έτσι άρχισαν κάποιοι να τα σκοτώνουν, να τα εμπορεύονται και οι κτηνοτρόφοι έκαναν ότι δεν βλέπουν που ο αριθμός τους έφθινε.
Και ήρθατε εσείς, η ομάδα των εθελοντών που τα κατέβασε από το βουνό όπου διαβιούσαν σε ημιάγρια κατάσταση. Πόσο δύσκολο ήταν αυτό και πότε έγινε;
Κάποια στιγμή έπρεπε να ξεκινήσει μια επιχείρηση διάσωσης της φυλής, κι αυτό έγινε το 2001. Πριν απ’ αυτή τη χρονιά υπήρξαν κι άλλες δράσεις από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αρχαγγέλου τον «Αίθωνα», αλλά και από εθελοντές οι οποίοι νοιάζονταν. Ο «Φαέθων» ο Σύλλογός μας ήταν το αποκορύφωμα της δράσης, η πιο οργανωμένη μορφή της διάσωσής τους. Δεν ήταν εύκολο! Στην αρχή πηγαίναμε μόνο να τα δούμε και να τα χαρούμε από κοντά. Ήμασταν γοητευμένοι βλέποντας να πετάγονται μπροστά μας.
Πόσα ήταν τότε;
Το 2001 ήταν ο πιο μικρός αριθμός που υπήρξε ποτέ. Λίγους μήνες πριν είχαμε εντοπίσει οκτώ και όταν απευθυνθήκαμε στον καθηγητή του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νίκο Στάμου για να τα δούμε μαζί του, βρήκαμε έξι και δύο νεκρά! Ήταν απόλυτη ανάγκη να τα σώσουμε και ενώ ο αείμνηστος σήμερα καθηγητής υποστήριζε να προσπαθήσουμε να τα βοηθήσουμε στο περιβάλλον τους και να μην τα κατεβάσουμε, το κάναμε λόγω του μεγάλου κινδύνου που υπήρχε για την ύπαρξή τους.
Πώς τα πιάσατε;
Δεν υπήρχε γνώση και εμπειρία. Απευθυνθήκαμε σε μεγάλους διεθνείς οργανισμούς και επικράτησε η άποψη να τους ρίχνουμε φαγητό και να ‘ρχονται σε σημείο που έχει πρόσβαση αυτοκίνητο! Τα πιάσαμε με παρακολουθήσεις και ξενύχτια έξι ολόκληρων μηνών. Έπρεπε να τους μάθουμε να έρχονται σε σημείο που να είναι εύκολη η μεταφορά τους. Ήταν δύσκολο να πιάσουμε άλογα που είχαν δει την κακή όψη των ανθρώπων, γι’ αυτό αφιερώσαμε πολύ χρόνο. Τελικά κατεβάσαμε έξι: τη Δάφνα, τη Μαρίνα, τη Λυδία, τον Αίθωνα, το Νιώτη και τον Κουτσούτη, στον οποίο δώσαμε το όνομα του βουνού στο οποίο ζούσαν. Πολλοί, μεταξύ των οποίων ειδικοί επιστήμονες μας είπαν ότι τα κατεβάσαμε στο «παρά πέντε». Πιστεύω ότι τα κατεβάσαμε στο « και πέντε»! Τα αλογάκια ήταν ήδη σε πολύ κρίσιμη κατάσταση. Η υγεία τους δεν ήταν καλή.
Συνεχίσατε, κάνοντας σωστή δουλειά, στηριζόμενοι σε επιστημονική έρευνα!
Το 2004 απευθυνθήκαμε στον ιππολόγο Νίκο Κωστάρα, υπεύθυνο των αγώνων ιππασίας των Ολυμπιακών του 2004 καθώς και στον ειδικό κτηνίατρο του Ιππόδρομου της Αθήνας Κώστα Παπαϊωάννου. Στείλαμε γενετικό υλικό σε πανεπιστημιακό ερευνητικό κέντρο της Αγγλίας ώστε να μάθουμε τη συγγένεια που υπήρχε μεταξύ τους για να έχουμε έλεγχο στην αναπαραγωγή. Επίσης στήσαμε το γενεαλογικό δέντρο της φυλής, βάσει διεθνών προδιαγραφών. Αυτά ήταν φάρος για εμάς μέσα στο σκοτάδι. Ξεκίνησε η αναπαραγωγή, άρχισαν να έρχονται γέννες, από την άλλη όμως πέθαναν κάποια που ήταν γέρικα.
Από τότε τα έχετε εγκαταστήσει σε σύγχρονες σταβλικές εγκαταστάσεις, έξω από τον Αρχάγγελο!
Τρία χιλιόμετρα έξω από το χωριό, σε ένα χώρο που είναι επισκέψιμος όπου πραγματοποιούμε και εκδηλώσεις, οι οποίες είναι πετυχημένες και συντηρούν τα αλογάκια. Τα επισκέπτονται σχολεία και κάποιοι, λιγοστοί ακόμα τουρίστες. Σήμερα τα άλογά μας είναι οκτώ, αλλά είναι οκτώ νέα άλογα.
Πότε γεννήθηκε το τελευταίο;
Γεννήθηκε πέρυσι, είναι θηλυκό και το ονομάσαμε «Ελπίδα» και έχει σημασία αυτό, είναι η ελπίδα της διάσωσης της φυλής.
Τι ονόματα έχετε δώσει σήμερα στα νέα μικρά άλογα;
Μαρίνα, Λυδία, Αθηνά, Ελπίδα, Φοίβος, Διαγόρας, Κένταυρος και Περσέας. Είναι πολύ φιλικά με τον άνθρωπο και ιδιαιτέρως με τα παιδιά.
Τι προοπτική υπάρχει για τη φυλή, πώς θα επιβιώσει πραγματικά, τι θα πρέπει να γίνει;
Την προοπτική τη δίνουμε εμείς. Τί χάσανε τα αλογάκια; Την εργασία τους! Στη Λίνδο τα γαϊδουράκια έχουν εργασία, κι έτσι έχουν προστάτες. Κι αν δεν έχουν χώρο σήμερα στις καλλιέργειες και στα χωράφια έχουν χώρο στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Τα αλογάκια της Ρόδου θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν για θεραπευτική ιππασία, παιδική ιππασία, να τραβήξουν άμαξες σε διάφορες εκδηλώσεις… Ως… μουσειακό στοιχείο, μέχρι πότε θα υπάρχουν; Πρέπει να τους δώσουμε χρήση.
Έχουν δύναμη ώστε να κάνουν δουλειές;
Επειδή είναι χαμηλά, από 80 πόντους το χαμηλότερο έως 1,05 το πιο ψηλό, έχουν χαμηλό κέντρο βάρους και επομένως μεγαλύτερη δύναμη. Οι ικανότητές τους, ως εργάτες μέσα στα χωράφια και οι μικρές διατροφικές τους απαιτήσεις, τα κράτησαν κοντά στον άνθρωπο χιλιάδες χρόνια. Η χρησιμότητά τους έδωσε ρόλο και αυτή θα τους διασφαλίσει το μέλλον. Όμως ακόμα τώρα βρισκόμαστε στο στάδιο της διάσωσης της φυλής.
Πόσο μοιάζει το αλογάκι της Ρόδου με το αλογάκι της Σκύρου;
Και οι δύο φυλές είναι γνήσιοι απόγονοι του ελληνικού αλόγου και έχουν πολλές ομοιότητες, αλλά και διαφορές. Στη Σκύρο υπάρχουν πάνω από 120 αλογάκια. Έχουμε επαφή και διασύνδεση μαζί τους η οποία σε πανελλαδικό επίπεδο εντάσσεται στην Αμάλθια, ενώ σε πανευρωπαϊκό έχει έδρα την Ελβετία.
Όλα αυτά τα χρόνια που μερικοί εθελοντές προσπαθείτε για τη διάσωση της φυλής, έχετε πάρει κάποιες χρηματοδοτήσεις, σας ενισχύουν για τη συντήρησή τους;
Όλα αυτά τα χρόνια δόθηκαν κάποιες μικροενισχύσεις. Ωστόσο ο Δήμος, η Νομαρχία παλιότερα και η Περιφέρεια στη συνέχεια, είναι απόντες. Κι εδώ θέλω να θέσω το εξής ερώτημα: αν είχαν μείνει μόνο έξι ελάφια στο δάσος των Λαέρμων, θα είχαν αφήσει τη σωτηρία τους στην αγάπη και το μεράκι πέντε ανθρώπων; Γιατί το διάσημο ελάφι είναι και σπουδαιότερο; Εάν το αλογάκι είναι του Αρχαγγέλου γιατί να μην ισχύει ότι και το ελάφι είναι Λαερμενό; Χρηματοδοτήσεις έχουν δοθεί για το γκιζάνι, το ψαράκι της Ψίνθου, όπως και για τα ελάφια, γιατί όχι και για τα αλογάκια; Στη δική μας λογική δεν υπάρχει αφαίρεση, υπάρχει πρόσθεση. Η κριτική μου δεν απευθύνεται σε φυσικά πρόσωπα, απευθύνεται στο Δήμο και την Περιφέρεια ως θεσμούς. Η Ρόδος δεν είναι δυνατόν να μη μιλάει για εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Η Τήλος έχει τα οστά των ελεφάντων της, ο γκρεμός στην Κάλυμνο έγινε κέντρο αναρρίχησης… Το αλογάκι μας ζει σ΄ έναν πανέμορφο τόπο που έχει πάρα πολλά να αναδείξει, και γι’ αυτό δεν του δόθηκε η προσοχή που του αξίζει. Κάθε χρόνο τους ζητάμε να μας αγοράσουν τις ζωοτροφές. Δεν υπάρχει κωδικός, μας λένε. Υπάρχει για τα ελάφια, για τα άλογα της Δημοτικής Αστυνομίας, αλλά δεν υπάρχει για τα αλογάκια της Ρόδου!